Ekstremite Venöz Renkli Doppler Ultrasonografisi

Ekstremite (bacak ve kol) venöz (toplardamar) renkli Doppler ultrasonografisi:

Venöz  ultrasonografide  ses dalgaları kullanılarak, damarların görüntülenmesi sağlanır.

Ultrasonografi tetkikinde iyonize radyasyon kullanılmaz ve bilinen herhangi bir yan etkisi yoktur.

Normal şartlarda bu inceleme için bir ön hazırlık gerekmez.

Venöz  Ultrasonografik  görüntüleme nedir?

Ultrasonografi  güvenli ve ağrısız bir incelemedir.  Ses dalgaları kullanılarak görüntüler oluşturulur. ‘Transducer’ adı verilen küçük bir probun ürettiği yüksek frekanslı ses dalgaları, cilt üzerine uygulanan su bazlı jelden geçerek, hedef dokuya ulaşır.

Dokuya çarparak geri dönen ses dalgaları,   prob tarafından toplanır. Dönen ses dalgalarının şiddetine göre, bilgisayar tarafından  veriler işlenerek görüntü oluşturulur.  Görüntüler gerçek zamanlı oluşturulduğu için iç organların hareketi ve yapısı anında gösterilebilir.  Kan damarlarından akan kanın özellikleri de benzer prensiplerle değerlendirilebilir.

Doppler ultrasonografi, kan akımını değerlendiren özel bir ultrason tekniğidir ve damarsal görüntülemenin  en önemli  yöntemlerinden biridir.  Vücuttaki  arteriyel ve venöz   (atar ve toplar) damarlardaki kan akımının değerlendirmesini sağlar.

Venöz ultrasonografinin yaygın kullanım alanları nelerdir?

Venöz ultrasonografi  muayenesi  en sık,  bacak  damarlarındaki  kan  pıhtılarını   tespit etmek  amacıyla yapılır.  Bu tıbbi  durum derin ven trombozu ya da kısaca DVT olarak adlandırılır.  Damar içindeki bu pıhtılar parçalanarak, sistemik dolaşıma katılabilir ve akciğere geçebilirler. Pulmoner emboli adı verilen bu durum hayati tehlike oluşturabilir. Bacak damarındaki kan pıhtısı erken teşhis edildiğinde, akciğer dolaşımına geçmesini önlemek amacıyla  tedaviye hemen başlanabilir.

Venöz Doppler ultrasonografi ne zaman yapılır?

Uzun süreli bacak şişmesinin nedenini belirlemede, "varis" rahatsızlığı olan kişilerde, normalde  kanın kalbe geri dönmesini sağlayan damar kapakçıkları  hasar görmüş olabilir.  Ultrasonografi incelemesi hasarlı kapakçıkları ve  toplar damardaki  düzensiz  kan akımını  tanımlamaya yardımcı olur.

Daralan yada tıkanan  bir kan damarını ‘by pass’ etmek için kol veya bacaktaki sağlıklı damarların bir parçası kullanılabilir.  Örneğin kalp kasını besleyen koroner arterleri cerrahi olarak ‘by pass’ etmek için bacaktaki sağlıklı damarın bir kısmı kullanılabilmektedir.  Kol ve bacaktaki damarların haritasını çıkarmada Doppler US inceleme oldukça faydalıdır.

Diyaliz için kullanılan bir kan damarı grefti (fistülü) daralmış ya da kapanmış  ise beklendiği gibi çalışmaz.  Bu  durumun tespitinde  de venöz ultrasonografiden  faydalanılır.

Doppler ultrasonografi hangi konularda hekime yardımcı olur:

• Kan akımında tıkanmalar (pıhtı gibi)
• Kan damarlarında daralma
• Tümörler ve konjenital vasküler malformasyonlar
• Testisler veya yumurtalık gibi pelvik organlara kan akımının azalması veya durması
• Enfeksiyon varlığında, kan akımının artması

İşleme nasıl hazırlanmalıyım?

Rahat ve bol giysiler giyin.

Muayene edilecek alanla ilgili soyunmanız ve  aksesuarlarınızı  çıkarmanız gerekebilir.

İşlem sırasında hasta önlüğü giymeniz  de istenebilir.

Karın içi damarların değerlendirilmesi yapılacaksa, 6 – 8 saatlik açlık gerekecektir.   Bunun dışında  venöz ultrason için başka özel bir hazırlığa gerek yoktur.

Ultrasonografi cihazı neye benzer?

Ultrasonografi cihazı bir bilgisayar konsolu, video görüntüleme ekranı ve bir transducer (prob) dan oluşur. Muayene esnasında incelenen organın derinliğine göre farklı problar kullanılabilir.  Transducer’lar  vücuda, kulak ile işitilemeyen, yüksek frekanslı ses dalgaları gönderir ve organa çarpıp geri dönen yankıları toplar. Bu prensip, tekne ve denizaltılar tarafından kullanılan sonar sistemi ile benzerdir.

Hekim, incelenecek alana az miktarda jel uygular ve probu bu yüzeye koyar.  Jel, prob ile vücut arasında su bazlı bir kayganlaştırıcı ortam oluşturur.  Ultrason görüntüsü, bilgisayar monitörüne benzeyen bir video görüntüleme ekranı üzerinde  eş zamanlı olarak izlenir.  

Bilgisayar sistemi, ultrason sinyalinin  transducer’a  dönmesi   sırasında   kaydedilen,  ses aralığı (frekans), süre ve  yüksekliğe (genlik- amplitüd) göre  görüntüyü oluşturur.

Resim 1: Ultrasonografi Cihazı

Görüntü nasıl oluşuyor?

Ultrasonografik  görüntüleme,   yarasalar,  gemiler ve balıkçılar tarafından  kullanılan, sonar adı verilen prensiplere dayanmaktadır. Yansıyan ses dalgalarını değerlendirerek, nesnenin ne kadar uzakta olduğunu, boyutunu ve şeklini belirlemek mümkündür. Nesnenin katı veya sıvı içeriği hakkında bilgi verir.

Tıpta ultrason, doku, organ ve damarların görünümündeki değişiklikleri tespit etmek, tümörler gibi anormal kitleleri belirlemekte kullanılır.

Transducer (dönüştürücü – prob) hem ses dalgalarını gönderir,  hem de yankılanan dalgaları kaydeder.  Prob cilde bastırıldığında, vücuda duyulamayan, yüksek frekanslı ses dalgalarının küçük darbeleri gönderilir.

Ses dalgaları iç organlardan, sıvılardan ve dokulardan yansırken,  prob içerisindeki  hassas alıcı, sesin perdesinde ve yönündeki küçük değişiklikleri kaydeder.  Bu sinyaller bilgisayar tarafından ölçülüp, değerlendirilerek, monitörde gerçek zamanlı bir resim oluşturur. Görüntülerin kısa video kayıtları da elde edilebilir.

Doppler ultrasonografide ise, kan hücrelerinin damarlardan geçerken yönü ve hızı ölçülür. Kan hücrelerinin hareketi, yansıyan ses dalgalarının perdesinde bir değişikliğe neden olur (Doppler etkisi olarak adlandırılır).

Bilgisayar sesleri toplar, işler ve kan damarlarındaki kan akışını temsil eden grafikler ya da renkli resimler oluşturur.

Çoğu ultrason incelemesinde muayene masasında sırtüstü yatarsınız. Görüntü kalitesini artırmak için hastalar sağ ya da sol yana döndürülebilir.

İncelenen vücut bölgesine berrak su bazlı bir jel uygulanır.  Böylece transducer ile cilt arasında oluşabilecek hava cepleri ortadan kaldırır ve ses dalgalarının vücudunuza rahatça geçmesi sağlanır.  Doppler ultrasonografide  de aynı  prob kullanılarak gerçekleştirilir.

İşlem sırasında ve sonrasında neler yaşayacağım?

Venöz ultrason muayenesi  genellikle 1 saat içinde tamamlanır.

Ultrason muayenesi ağrısız, hızlı ve kolay bir tetkiktir.

Doppler US incelemesi sırasında nabız benzeri sesler duyabilirsiniz.

İnceleme tamamlandığında, ultrason jeli cilt  üzerinden silinecektir.  Bu jel genellikle giysileri lekelemez veya rengini değiştirmez. Muayene  sonrasında, normal   günlük  faaliyetlerinize  hemen devam edebilirsiniz.

Radyolojik işlemleri gerçekleştirmek, yorumlamak ve denetlemek üzere eğitim almış uzman Radyoloji doktorumuz  tarafından görüntüleriniz analiz edilecek ve bir  rapor  hazırlanacaktır.   

Zaman içinde bulgularda bir değişiklik olup, olmadığını görmek için takip muayenesi de gerekebilir.

Takip incelemeler tedaviye yanıtı değerlendirmede  önemlidir.

Venöz Doppler  incelemenin riskleri nelerdir?

Çoğu ultrason incelemesi invaziv değildir (iğne veya enjeksiyon yoktur).

Bazen geçici olarak rahatsızlık verebilir ama kesinlikle acı veren  bir işlem değildir.

Derin plandaki damarlar, özellikle de baldırdaki küçük damarları görüntülemek  bazı  durumlarda  zor olabilir. Bununla birlikte potansiyel olarak tehlikeli venöz pıhtılar,   sıklıkla  daha büyük damarlarda bulunur.

Standart tanısal ultrasonun insanlar üzerinde bilinen zararlı etkisi yoktur.